نظر شیعه در مورد صحابه

نظر شیعه در مورد صحابه

برای اینکه مشخص شود که آیا مقصود شیعه از مطرح کردن بحث لعن دشمنان دین ، دشمنی با رسول خدا (صلى الله علیه وآله) و تمامی صحابه نیست ، در ابتدا باید نظر شیعه را در مورد صحابه بیان نماییم .شیعه نمی تواند همانند اهل سنت حکم به عدالت تمام صحابه کرده و برای  آنان مقام فوق عصمت قائل شود و معتقد باشد که هیچ گناهی از صحابه نوشته نمی شود و آنان مشمول آیات وعید قرآن نمی شوند؛ زیرا خداوند متعال نسبت به پیامبر گرامی (صلى الله علیه وآله) که اشرف خلائق و افضل پیامبران می‌باشد می فرماید :لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَّ مِنْ الْخَاسِرِینَ(1)اگر شرک بورزی عملت نابود شده و از زیانکاران خواهی بود .و نیز خطاب به پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) می‌فرماید :وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِیلِ * لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْیَمِینِ * ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِینَ(2)و اگر پاره‌ای گفتارها بر ما بسته بود ، دست راستش را سخت می‌گرفتیم ، سپس رگ قلبش را پاره می‌کردیم .همچنین خطاب به آن حضرت می فرماید :وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاکَ لَقَدْ کِدْتَ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْئًا قَلِیلًا * إِذًا لَأَذَقْنَاکَ ضِعْفَ الْحَیَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَکَ عَلَیْنَا نَصِیرًا(3)و اگر تو را استوار نمی‌داشتیم ، قطعا نزدیک بود کمی به سوی آنان متمایل شوی ؛ در آن صورت حتما تو را دو برابر (در) زندگی و دو برابر (پس از) مگر (عذاب) می‌چشاندیم ؛ آنگاه در برابر ما برای خود یاوری نمی‌یافتی .

درج در ادامه مطلب....

شیعه با این که صحبت رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) را بالاترین شرف برای افراد می‌داند، ولی با الهام از آیات قرآن و روایات نبوی و اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) معتقد است که صحابه بر سه گروه بودند:

گروه اول از صحابه :

کسانی که تابع احکام الهی و اوامر رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) بودند و عده‌ای از آنان در رکاب حضرت به شهادت رسیدند ، شیعه تمامی افراد این دسته را متدین و اهل بهشت می‌داند که به نمونه‌هایی از این افراد اشاره می‌نماییم :

1- کسانی که در زمان رسول خدا (صلى الله علیه وآله) به شهادت رسیدند

2- کسانی که در زمان رسول خدا (صلى الله علیه وآله) با ایمان از دنیا رفتند

3- کسانی که در اعتقاد به امامت علی (علیه‌السلام) ثابت ماندند

4- کسانی که پس از مدتی، به طرف امیر مومنان (علیه‌السلام) برگشتند

گروه دوم از صحابه :

افرادی که مخالفت احکام الهی کردند و قرآن از آنان با صراحت، فاسق تعبیر می‌کند:یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَیَّنُوا (4)ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! اگر فاسقی برایتان خبری آورد ، نیک وارسی کنید .و یا قلب آنان را دچار بیماری می‌داند:وَإِذْ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا(5)و هنگامی که منافقان و کسانی که در دل‌هایشان بیماری است می‌گفتند : خدا و فرستاده‌اش جز فریب به ما وعده‌ای ندادند !و مهم تر از همه اینکه برخی از صحابه با آرزوی مرگ رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) و ازدواج با همسران آن حضرت ، زمینه اذیت و آزار ایشان را فراهم کردند:وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِکُمْ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیمًا(6)و شما حق ندارید رسول خدا را برنجانید و مطلقا (نباید) زنانش را پس از (وفات) او به نکاح خود در آورید ؛ چرا که این (کار) نزد خدا همواره (گناهی) بزرگ است . با این که قرآن با صراحت به کسانی که پیامبر گرامی را اذیت کنند ، لعنت فرستاده و وعده آتش جهنم به آنان داده است :إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآَخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِینًا(7)بی‌گمان کسانی که خدا و پیامبر او را آزار می‌رسانند ، خدا آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده و برایشان عذابی خفت آور آماده ساخته است .

در سنت نبویه نیز در مورد این دسته ، روایات فراوان آمده است ؛ در حدیث مشهور حوض با صراحت بیان شده که عده زیادی از صحابه بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) از مسیر حق منحرف شدند و جز تعداد اندکی، گرفتار آتش جهنم  خواهند شد : فَلاَ أُرَاهُ یَخْلُصُ مِنْهُمْ إِلاَّ مِثْلُ هَمَلِ النَّعَمِ.(8)پس نمی بینم که از بین این افراد (از اصحاب من) جز به اندازه گله‌ای شتر بی ساربان ، (از عذاب) رهایی یابند !

گروه سوم از صحابه :

دسته سوم از صحابه منافقان هستند که خداوند در قرآن یک سوره مستقل در باره آنان نازل فرموده و تصریح کرده است که تشکیلات منافقین به قدری پیچیده است که حتی پیامبر گرامی (صلى الله علیه وآله) آنان را نمی‌شناسد: وَمِمَّنْ حَوْلَکُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ (9)و برخی از بادیه نشینان که پیرامون شما هستند ، منافقند ؛ و از ساکنان مدینه (نیز)‌ عده‌ای بر نفاق خو گرفته‌اند ؛ تو آنان را نمی‌شناسی ؛ ما آنان را می‌شناسیم .و به پیامبر (صلى الله علیه وآله) وعده داد که منافقین را از روی سخنان و کردار آنان خواهد شناخت :وَلَوْ نَشَاءُ لَأَرَیْنَاکَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسِیمَاهُمْ وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ أَعْمَالَکُمْ (10)و اگر بخواهیم ، آنان را به تو می‌نمایانیم تا ایشان را به چهره بشناسی ؛ و (اکنون) از آهنگ سخن به حال آنان پی خواهی برد ؛ و خداست که کارهای شما را می‌داند .

و در منابع معتبر اهل سنت نسبت به آلودگی برخی از صحابه به بیماری نفاق صراحت شده، در  صحیح مسلم از پیامبر گرامی (صلى الله علیه وآله) نقل کرده که فرمود: فی أصحابی إثنا عشر منافقاً(11)در اصحاب من دوازده نفر منافق هستند .وبخاری از ابن ملیکة نقل می‌کند که گفته است:أدرکت ثلاثین من أصحاب النبی صلى اللّه علیه وآله وسلم کلّهم یخاف النفاق على نفسه(12)سی نفر از صحابه پیامبر (صلى الله علیه وآله) را درک کردم ، که همه آنها بر خویش از نفاق می‌ترسیدند !و در نقل هیثمی پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) 36 نفر از منافقین را در میان صحابه معرفی نمود: قال: إنّ منکم منافقین، فمّن سمیّت فلیقم! ثمّ قال: قم یا فلان! قم یا فلان! قم یا فلان! حتّى سمّى ستّة وثلاثین رجلاً.(13)پیامبر (صلى الله علیه وآله) فرمودند : بدرستیکه عده ای از شما منافق هستند ؛ هر کس که را نام بردم باید بایستد ؛ سپس فرمودند فلانی بایست ؛ فلانی بایست ؛ فلانی بایست تا اینکه سی و شش نفر را نام بردند‌!

با توجه به نکات یاد شده ، شیعه نمی‌تواند اعتقاد داشته باشد که تمامی صحابه عادل و مستحق بهشت‌اند !  بلکه برخی از آنان اهل بهشت و برخی فاسق و برخی منافق هستند و این عقیده مطابق قرآن و سنت می باشد.

کلام علمای شیعه در مورد صحابه :

مرحوم شرف الدین عاملی از علمای سرشناس شیعه می نویسد :إنّ من وقف على رأینا فی الصحابة، علم أنّه أوسط الآراء، إذ لم نفرّط فیه تفریط الغلاة الذین کفرّوهم جمیعاً، ولا أفرطنا إفراط الجمهور الذین وثّقوهم أجمعین . فإنّ الکاملیّة ومن کان فی الغلوّ على شاکلتهم، قالوا: بکفر الصحابة کافّة، وقال أهل السنّة : بعدالة کلّ فرد ممّن سمع النبی صلى اللّه علیه وآله أو رآه من المسلمین مطلقاً، واحتجّوا بحدیث کلّ من دبّ أو درج منهم أجمعین أکتعین أبصعین.أمّا نحن، فإنّ الصحبة بمجرّدها وإن کانت عندنا فضیلة جلیلة ، لکنّها - بما هی ومن حیث هی - غیر عاصمة ، فالصحابة کغیرهم من الرجال . فیهم : العدول ، وهم عظماؤهم وعلماؤهم ، وأولیاء هؤلاء ، وفیهم : البغاة ، وفیهم : أهل الجرائم من المنافقین ، وفیهم : مجهول الحال.فنحن نحتجّ بعدولهم ونتولّاهم فی الدنیا والآخرة، أمّا البغاة على الوصیّ، وأخی النبی، وسائر أهل الجرائم والعظائم کابن هند، وابن النابغة، وابن الزرقاء وابن عقبة، وابن أرطاة، وأمثالهم، فلا کرامة لهم، ولا وزن لحدیثهم.ومجهول الحال نتوقّف فیه حتّى نتبیّن أمره هذا رأینا فی حملة الحدیث من الصحابة وغیرهم، والکتاب والسنّة بنینا على هذا الرأی، کما هو مفصل فی مظانّه من اصول الفقه.(14)کسی که اطلاع از نظر ما در مورد صحابه داشته باشد می داند که میانه‌روترین نظرها است ؛ زیرا نه مانند غلاتی که همه ایشان را تکفیر کرده‌اند ، زیاده روی کرده و نه مانند جمهور (اهل سنت) که همه ایشان را مورد اعتماد شمرده‌اند ، سهل‌انگاری نموده ایم .پس بدرستیکه فرقه کاملیه و کسانی که در غلو مانند ایشان هستند همه صحابه را کافر می‌دانند ؛ و اهل سنت نیز همه مسلمانانی را که از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) چیزی شنیده و یا ایشان را دیده باشد ، عادل می‌شمرند و به حدیث تمامی ایشان ، بدون هیچ استثنا تمسک می‌جویند . اما ما ، اگر چه صحابه بودن را به تنهایی فضیلتی والا می دانیم اما آن را سبب عصمت (از گناه و عدالت) نمی‌دانیم ؛ صحابه از این جهت مانند دیگران هستند که در بین ایشان عادل دیده می شود ، که ایشان بزرگان و علما و اولیا در بین صحابه هستند ؛ و در بین صحابه سرکشان نیز یافت می‌شوند ؛ و ایشان اهل گناه از منافقین هستند ؛ و در بین ایشان مجهول الحال نیز وجود دارد .ما به عادلان ایشان تمسک جسته و در دنیا و آخرت ایشان را دوست خواهیم داشت ؛ اما کسانی که بر وصی رسول خدا (صلى الله علیه وآله) و برادر وی سر کشی کرده و نیز سایر اهل گناه و بدی از صحابه مانند فرزند هند جگر خوار ، و فرزند نابغه و فرزند زرقاء و ابن عقبة و ابن ارطاة و امثال ایشان گرامی نبوده و هیچ ارزشی ندارند .وکسی که حال او مجهول است در مورد او توقف کرده تا وضعیت وی مشخص گردد .این نظر ما است در مورد صحابه‌ای که حدیث نقل کرده اند و غیر ایشان ؛ و کتاب خدا و سنت در بین ما است و شاهد بر نظر ما ؛ و این نظر ما به طور مفصل در کتب اصول فقه آمده است .

خلاصه نظر شیعه :

شیعیان تعداد بسیار زیادی از صحابه را اهل بهشت می‌داند و در مورد گروهی از صحابه که با مخالفت خود با پیامبر گرامی (صلى الله علیه وآله) ، قلب پاک آن بزرگوار را رنجاندند و یا حضرت را اذیت کردند وآنان که با دیدن آن همه دلیل و برهان نفاق پیشه کردند ، شیعه به حکم آیات قرآن آنان را اهل جهنم می‌داند و در مورد برخی از صحابه که مجهول هستند، سکوت می کند .

پی نوشت:

(١)سوره زمر آیه 39

(2)سوره الحاقة آیات 44 تا 46

(3)سوره إسراء آیات 74 و 75

(4)سوره حجرات آیه 6

(5)سوره أحزاب آیه 12

(6)سوره أحزاب آیه 53

(7)سوره أحزاب آیه 57

(8)صحیح البخارى ج 7 ص 207 ح 6587 کتاب الرقاق باب فی الحوض

(9)سوره توبة آیه 101

(10)سوره محمد آیه 30

(11)صحیح مسلم ج 8 ص 122 (رقم9ـ2779) کتاب صفات المنافقین

(12)صحیح البخاری، ج 1، ص 17، کتاب الإیمان، باب خوف المؤمن من أن یحبط عمله وهو لا یشعر

(13)مجمع الزوائد، ج 1، ص 112

(14)أجوبة مسائل جار الله ص 14

برچسب ها:

نظر شیعه در مورد صحابه.نظر شیعه.صحابه.اصحاب.شیعه.تشیع.شیعیان.شیعه ها.حقانیت شیعه.حقانیت.