آشنایی اجمالی با امام زمان(عج)

(بسم الله الرحمن الرحیم)

حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ دوازدهمین پیشوای معصوم, بنابر نظریه مشهور, سحرگاهان پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ (هـ . ق) در سامراء متولد شد.
او هم نام پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ ( م ح م د ) و هم کنیه آن حضرت یعنی ابوالقاسم است.
از جمله لقب های او, حجت, قائم, خلف صالح, صاحب الزمان و بقیه الله به شمار می آید اما مشهورترین آن ها مهدی ـ علیه السلام ـ است.

درج در ادامه مطلب....

پدر بزرگوارش, حضرت امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ و مادر گرامیش نرجس خاتون است که او را «سوسن», «ریحانه» و «صقیل» نیز نامیده اند.[۱]
امام زمان ـ علیه السلام ـ زمانی تولد یافت که عباسیان حاکم بر سامراء و بغداد, زندگی امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ را کنترل کرده و برای یافتن آخرین حجت الهی و نابودی او سخت می کوشیدند از این رو تولد آن حضرت, بسیار مخفیانه و معجزه آسا صورت گرفت. البته برخی وکلای امام عسکری ـ علیه السلام ـ و شیعیان و خدمتگزاران مطمئنش, از این تولد آگاهی داشتند. مانند محمد بن عثمان عمری, محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر ـ علیه السلام ـ حکیمه خاتون دختر امام جواد ـ علیه السلام ـ ابو علی بن مطهر, عمرو اهوازی و ابو نصر طریف.
آری! یازدهیمن پیشوای معصوم ـ علیه السلام ـ در فرصت های مناسب, فرزند و جانشین خود را به دیگران می نمایاند و به آنان معرفیش می کرد. چنان که وقتی محمد بن عثمان عمری با چهل نفر دیگر از شیعیان به حضور امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ شرفیاب شدند, آن حضرت, مهدی ـ علیه السلام ـ را به آنان نشان داد و فرمود: این, پس از من, امام شما و جانشین من بین شما است. با وجود این, حضرت حجت ـ علیه السلام ـ پس از ولادتش همچنان پنهان می زیست تا آن که امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ در سال ۲۶۰ (هـ . ق) یعنی ۲۸ سالگی با دسیسه معتمد عباسی, مسموم و شهید شد و حضرت صاحب الزمان ـ علیه السلام ـ به امامت رسید.
ابوالأدیان می گوید: من از خدمتگزاران امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ بودم و نامه های او را به مناطق مختلف می بردم. روزی آن حضرت به من نامه هایی داد و فرمود: این ها را به «مدائن» ببر, تا پانزده روز در سامراء نخواهی بود, پس از آن وقتی برگردی خواهی یافت که ناله و شیون از خانه من بلند است و جسدم را در محل غسل گذاشته اند.
گفتم: سرورم! اگر چنین شود, چه کسی پس از شما امام است؟ فرمود: هر کس بر جنازه ام نماز بخواند. گفتم: نشانه دیگری ذکر بفرمایید! فرمود: هر کس از آن چه میان همیان است خبر دهد. ابهت امام ـ علیه السلام ـ آن چنان بود که دیگر نتوانستم از او بپرسم مقصودشان از این نشانه چیست.
نامه های آن حضرت را به «مدائن» بردم و پاسخشان را گرفتم. پس از پانزده روز وقتی به سامراء وارد شدم به خانه امام ـ علیه السلام ـ آمدم, ناگاه صدای ناله و شیون از آن جا شنیدم و دیدم برادرش جعفر (کذاب) کنارخانه نشسته است و برخی شیعیان, رحلت امام ـ علیه السلام ـ را به او تسلیت و به امامت رسیدش را تبریک می گویند. از این موضوع در شگفت شدم زیرا من با چشمانم دیده بودم جعفر, شراب می خورد, قمار بازی می کرد و اهل تار و طنبور بود به هر حال من نیز جلو رفتم و رحلت برادرش را به او تسلیت و پیشوائیش را تبریک گفتم اما او چیزی از من نپرسید. ناگاه «عقید» خادم حضرت عسکری ـ علیه السلام ـ حاضر شد و به جعفر گفت: جنازه برادرتان را کفن کردند بیایید بر آن نماز بگذارید. جعفر, همراه برخی شیعیان وارد خانه شدند جسد پاک امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ, میان تابوتی در حیات خانه بود. جعفر پیش رفت تا بر جنازه مطهر امام ـ علیه السلام ـ نماز بخواند. وقتی خواست تکبیر بگوید ناگاه کودک گندم گون و سیاه موی که دندان های پیشینش قدری از هم فاصله داشت, ظاهر شد, جعفر را کنار زد و گفت: عمو! کنا برو! من باید بر پدرم نماز بخوانم, او با چهره ای درهم کشیده کنار رفت و آن کودک بر پیکر پاک امام ـ علیه السلام ـ نماز خواند و او را در خانه اش, جوار قبر امام هادی ـ علیه السلام ـ دفن فرمود.
ابو الأدیان در ادامه می گوید: آن کودک به من رو زد و گفت: ای مرد بصری! پاسخ نامه هایی را که همراهت است بده! آن ها را به او دادم و با خود گفتم: اینها (اقامه نماز بر جسد پاک امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ و در خواست پاسخ نامه ها) دو نشانه امامت اوست و منتظر ماندم تا نشانه دیگر یعنی خبر دادن از آن چه میان همیان است را نیز بیابم.
نزد جعفر آمدم, دیدم داد می کشد و فریاد می کند. شخصی به نام «حاجظ وشاء» به جعفر گفت: آن کودک چه کسی بود؟ جعفر گفت: والله تا به حال او را ندیده ام و نمی شناسم. در این اوضاع, گروهی از قمی ها آمدند وقتی دانستند, یازدهمین امام معصوم ـ علیه السلام ـ رحلت فرموده است. پرسیدند جانشین او کیست؟ برخی گفتند: جانشین او جعفر است, آنان به او سلام کردند و تسلیت و تهنیت گفتند از او پرسیدند: ما نامه ها و پول هایی آورده ایم بفرمایید: نامه را چه کسانی نوشته اند و پول ها چقدر است؟ جعفر, از پاسخ درماند و برآشفته حال برخاست و گفت: اینان علم غیب از ما می خواهند! ناگاه خادمی از خانه بیرون آمد و به قمی ها گفت: نامه ها از فلان کس و فلان کس است و در همیان نیز هزار دینار وجود دارد که ده تای آن ها را زراندود کرده اند. آن مردم وقتی پاسخ پرسش هایشان را صحیح و دقیق یافتند, گفتند: نامه ها و همیان پول را به تو می دهیم تا به آن کسی که تو را برای گفتن آن ها فرستاده است (یعنی حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ ) تحویل دهی! زیرا او امام ما است.[۲]
غیبت صغری و کبری
حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ پس از ولادتش دو بار غایب شد که آن ها را غیبت صغری و غیبت کبری گویند.
غیبت صغرای ولی عصر ـ علیه السلام ـ با به شهادت رسیدن امام حسن عسکری در سال ۲۶۰ (هـ . ق) آغاز شد و تا سال ۳۲۹ (هـ . ق) ادامه یافت.
امام زمان ـ علیه السلام ـ در دوران غیبت صغری توسط چهار نفر از نایبان خاصش که به نواب اربعه یعنی نایبان چهارگانه معروفتند با مردم ارتباط داشت و به امور آنان رسیدگی می کرد. این چهار نفر عبارت بودند از:
۱٫ عثمان بن سعید عمری
۲٫ ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری
۳٫ ابوالقاسم حسین بن روح
۴٫ ابو الحسن علی بن محمد سمری
مهم ترین تحول و رخ داد دوره نیابت «ابو الحسن علی بن محمد سمری» نوشتن توقیعی از جانب حضرت صاحب الزمان ـ علیه السلام ـ به او بود که در آن فرموده است:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای علی بن محمد سمری! خداوند در فقدان تو به برادرانت پاداش بزرگی عطا فرماید, تو تا شش روز دیگر رحلت می کنی, کارهایت را سامان ده و هیچ کس را به جانشینی خود سفارش نکن اکنون زمان غیبت کبری فرا رسیده است و ظهور من فقط با اجازه خدا خواهد بود آن هم از مدتی طولانی صورت می گیرد که در آن مردم, بسیار سخت دلند و سرزمین پر از بیدادگری است کسانی, نزد شیعیان ما ادعا می کنند که مرا می بینند. هر کس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی چنین ادعایی بکند, دروغگویی بیش نیست.[۳]
جانشینان امام زمان در غیبت کبری
در غیبت کبری, فقیهان با تقوا, عادل و مدیر و مدبر نایبان عام و جانشینان امام مهدی ـ علیه السلام ـ بین مردم به شمار می آیند و مرجعیت دینی و رهبری آنان را بر عهده دارند و چنان که خود آن حضرت نیز در حدیثی بر این نکته تصریح فرمودند:[۴]
وجود امام زمان ـ علیه السلام ـ در این عصر بسان خورشید پشت ابر است یعنی پنهان بودن او موجب نمی شود به عالم هستی سود نرساند بلکه آن حضرت حتی در پس پرده غیبت امام زمین و موجب برکت برای اهل آن است.
ملاقات با امام زمان در غیبت کبری: این موضوع, کار ممکنی است هر چند ادعای ملاقات با آن حضرت را از هر کس نمی توان پذیرفت اما در این عصر به اذن خداوند بزرگ و توجهات امام زمان ـ علیه السلام ـ کسانی به حضور آن حضرت شرفیاب شده اند[۵] البته ارتباط با حضرت ولی عصر از راه های دیگر برای عموم مردم ممکن است این کار را می توان از طریق قرائت دعاهایی مانند دعای ندبه, عهد و … انجام داد زیارت اماکن منسوب به امام زمان ـ علیه السلام ـ راه دیگری برای ارتباط با او است مانند مسجد سهله, مسجد اعظم کوفه و سرداب مقدس در عراق و مسجد حضرت صاحب الزمان معروف به مسجد جمکران قم در ایران.[۶]
طولانی بودن عمر حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ
عمر مبارک آن حضرت در غیبت کبری بسیار طولانی است و این موضوع عقلاً محال نیست و به لحاظ علمی نیز ممکن به شمار می آید علاوه بر این افراد بسیاری در امتداد تاریخ زندگی بشر عمر طولانی داشته اند مانند حضرت نوح که امام صادق ـ علیه السلام ـ درباره او می فرماید: نوح ۲۳۰۰ سال زندگی کرد, ۸۵۰ سال پیش از آن که به پیامبری برانگیخته شود و ۹۵۰ سال میان قومش به هدایت آنان پرداخت و ۵۰۰ سال هم پس از آن که کشتی اش به خشکی نشست و آب در زمین فرو رفت آن گاه شهر ها را ساخت و فرزندانش در شهر ها ساکن شدند از دیگر کسانی که عمر طولانی داشته اند مانند: حضرت سلیمان بن داود ۷۱۲ سال, شداد بن عامر ۹۰۰ سال و …[۷]
هنگام ظهور حضرت ولی عصر ـ علیه السلام ـ
وقت ظهور امام مهدی ـ علیه السلام ـ دقیقاً مشخص نیست, پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ می فرماید: کسانی که وقت ظهور را معین می کنند دروغ می گویند.[۸]

در حدیث دیگری نقل است: فضیل از امام باقر ـ علیه السلام ـ پرسید: آیا برای ظهور, وقتی معین شده است؟ آن حضرت فرمودند: تعیین کنندگان وقت ظهور دروغ می گویند! تعیین کنندگان وقت ظهور دروغ می گویند! تعیین کنندگان وقت ظهور دروغ می گویند.[۹]
مطلب دیگر این که امام رضا ـ علیه السلام ـ می فرماید: قائم شما وقتی ظهور کند چند نشانه دارد: با آن که بسیار عمر کرده است اما گویی چهل سال یا کمتر دارد, دیگر این که با گذشت روزها و شب ها پیر نمی شود تا آن که أجلش فرا رسد.[۱۰]
نشانه های ظهور
نشانه های ظهور حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ را که در کتاب های حدیثی نقل شده است را می توانیم به سه نوع تقسیم کنیم:
نخست: نشانه های عمومی که از انحرافات کشورهای اسلامی و غیر آن بر می خیزد و جوامع بشری را آلوده می کند این نشانه ها ممکن است ده ها سال پیش از ظهور پدید بیابد. مانند رواج ربا خواری و فساد و فحشا.
دوم: نشانه هایی که سالیان اندکی پیش از ظهور وجود می یابند و از جمله پیشگویی هایی از حوادث آینده به شمار می آیند مانند خروج سفیانی, قاتل سید حسنی و …
سوم: نشانه هایی که در همان سال ظهور یا یک سال پیش از آن تحقق می یابند. این نوع علائم بر دو قسمند:
الف) نشانه های غیر حتمی یعنی آن هایی که وقوعشان حتمی نیست مانند جنگ جهانی سوم, بارش باران فراوان.
ب) نشانه های حتمی که بی شک تحقق می یابند و آن ها پنج تا هستند که برخی چند روز پیش از ظهور موجود می شوند بعضی چند ماه پس از ظهور و برخی در آغاز قیام حضرت مهدی به وقوع می پیوندند.[۱۱]
حضرت صادق ـ علیه السلام ـ می فرمایند: نوای آسمانی از نشانه های حتمی است, سفیانی حتمی است فرو برده شدن آب در بیدا حتمی است (خروج) یمانی قطعی است. کشته شدن نفس زکیه نیز قطعی است.[۱۲]
یاران
هر چند هر کسی که شایستگی یاری کردن حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ را داشته باشد به نحو عموم از یاوران او به شمار می
آید اما آن حضرت سیصد و سیزده نفر یار خاص دارد که به فرموده حضرت علی و امام صادق ـ علیه السلام ـ آنان از پرچمداران آن حضرت به شمار می آیند.[۱۳]
آن گاه که ظهور کند
پس از خروج آن حضرت خداوند گروهی را که در چالاکی بسان ابرنده گرد هم می آورد و دل های آنان را نسبت به یکدیگر پیوند می دهد. آنان کسانی اند که از هیچ کس نمی ترسند هرگز فرار نخواند کرد.
علاوه بر این فرشتگان خدای سبحان نیز به یاری حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ می آیند, حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ‌نیز از آسمان فرود می آید و پست سر امام زمان ـ علیه السلام ـ نماز می خواند. اسلام در سراسر جهان را فرا می گیرد و عدالت در تمام گیتی برقرار می شود و تمام مردم در زیر پرچم حکومت جهانی اسلامی زندگی می کنند.
از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل است: اگر از دنیا بیشتر از یک روز باقی نماند خداوند مردی از فرزندان مرا مبعوث می کند که نام او نام من و خلق او خلق من است. خدای بزرگ دین را توسط او بر می گرداند, و پیروزی هایی نصیب او می کند در آن روز غیر از افرادی که می گویند: «لا اله الا الله» بر روی زمین باقی نمی ماند.
آری! در آن روز امنیت فراگیر است به گونه ای که گوسفند و گرگ, گاو و شیر, و انسان و مار با هم زندگی می کنند و مزاحم یکدیگر نمی شوند. و نیز از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل است: خدای توانا در زمان دولت مهدی ـ علیه السلام ـ به قدری خیر و برکت به اهل زمین می دهد که مردم آرزو می کنند ای کاش مردگانشان زنده شوند.[۱۴]
رجعت
هنگام ظهور حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ پیامبر اکرم و امامان معصوم و گروهی از مردمان نیکوکار و برخی بدکاران و کافران که مرده اند به دنیا بر می گردند تا نیکوکاران دولت کریمه اهل بیت ـ علیه السلام ـ را ببینند و به پاداش برخی کارهای شایسته ایشان برسند و بدکاران و کافران نیز سزای بدکاری هایشان را بکشند گفتنی است موضوع رجعت یکی از اعتقادات اختصاصی و افتخار آمیز شیعی است که همگی آن را قبول دارند چنان که علمای بزرگی مانند: شیخ مفید, ابن بابویه, سید مرتضی, سید بن طاووس, علامه مجلسی و … فرموده اند: رجعت آل محمد و شیعیان ایشان (و نیز برخی کافران) بین مذهب اجماعی است و مخالف ندارد.[۱۵]

منبع:خدارحم مرادی- مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه

❖گروه رزمی فرهنگی مرصاد❖

❖گروه رزمی فرهنگی مرصاد❖